استاندار های ایمنی
استانداردهای ایمنی جزو مهمترین استاندارد هایی است که تا کنون تبیین و تدوین شده اند. هر گونه قصور در مورد رعایت دقیق آن ها می تواند خطرات جانی و یا مالی سنگینی را به دنبال داشته باشد. استانداردهای ایمنی به علت وجود این میزان از ریسک توجهات زیادی را معطوف خود نموده است. از همین رو استاندارد های زیادی برای موضوع ایمنی تبیین و شرکت ها و نهاد های زیادی درگیر این امر شده اند. در این مقاله به ارائه توضیحاتی درباره ماهیت ایمنی، استانداردهای آن و شرکت های ارائه کننده استانداردهای ایمنی میپردازیم.
اهمیت استانداردهای ایمنی و تعریف آن
یک واژه پرکاربرد و مهم، که در تمامی زمینه های مربوط به زندگی انسان که ریسک های آن ها می توانند موجب خسارات جانی و مالی سنگین شوند، استاندارد های ایمنی است. این
واژه یک قابلیت کاربردی را در تمامی عرصه ها برای ما ثابت میکند. اینکه پیشگیری بهتر از درمان است همیشه و همه جا صحت و درستی خود را ثابت کرده است. رعایت استاندارد های ایمنی در کار را میتوان همان پیشگیری از بروز فجایع دانست.
تعریفات زیادی برای ایمنی ارائه شده است که می توان تعریف استاندارد ISO 8402 تدوین شده در سال 1992 را به عنوان یکی از معتبر ترین تعاریف ارائه شده دانست. در این تعریف عنوان می شود که، ایمنی حالتی است که در آن احتمال خطر، آسیب جانی و خسارات مالی به میزان قابل قبولی تشخیص داده شود.
در این تعریف ریسک و خطر را تا حد قابل قبول پایین آورده و از بین بردن آن را هدف قرار نداده است. این امر به این علت میباشد که عملا به صفر رساندن خطرات غیر قابل دستیابی است. شما فقط میتوانید تعدادی از آن ها را با توجه به اهمیتی که دارند خنثی کنید. میتوانید این کار را با مدلسازی خطرات و بررسی کلیه احتمالات ممکن انجام دهید، و با پیدا کردن خطرات پیش رو از به وقوع پیوستن آن ها جلوگیری کنید. خطراتی نیز وجود دارد که شاید چندان مهم به نظر نرسند، و اهمیتی نداشته باشند که بخواهید برای رفع آن ها هزینه کرده و وقت و انرژی خود را هدر دهید.
تاریخچه ایمنی و استانداردهای ایمنی
از نظر تاریخچه ایمنی و زمان شروع استاندارد های ایمنی میتوان گفت که با شروع انقلاب صنعتی در قرن هجدهم میلادی، مسائل مربوط به ایمنی به شکلی تقریبا مدرن مطرح شدند. در سال 1911 اولین قانون تامین خسارت ناشی از حوادث در آمریکا تاسیس شد. این اتفاق در واقع آغاز حرکت ایمنی به سوی علمی شدن بود. در سال 1912 در آمریکا جلسه ای بین مهندسین و کارشناسان موسسات فلزکاری شکل گرفت. این اولین باری بود که به ایمنی به شکل یک مقوله علمی نگاه شد. در سال 1919 و با تشکیل سازمان بین المللی کار، این علم جان تازه ای یافته و مورد توجهات قرار گرفت. در سال 1928 با تاسیس سازمان ملی استاندارد آمریکا، این سازمان استانداردهای ایمنی را به صورت داوطلبانه تولید و منتشر نمود.
سال 1941 را میتوان یک سال انقلابی در عرصه ایمنی دانست. تا این زمان استاندارد ها و نکات مربوط به ایمنی از طریق بررسی اتفاقات و سوانحی که رخ داده بود تبیین میشد. در این سال و با بروز صنایعی که رخ دادن یک اشتباه در آن ها می توانست فاجعه بزرگی را بوجود آورد، مانند صنایع هوایی و یا هسته ای، دانشمندان و فعالان این عرصه دریافتند که نمیتوانند به صورت سابق به بررسی و تبیین نکات ایمنی بپردازند. آن ها باید روشی را برای پیش بینی اتفاقات ممکن الوقوع و محتمل پیدا میکردند. در سال 1970 سازمان ایمنی و بهداشت در آمریکا تاسیس شد. پس از آمریکا، کانادا در سال 1978 و اتحادیه اروپا نیز در سال 1996 هر کدام سازمان هایی را برای ایمنی و بهداشت شغلی تاسیس کردند.
سازمان استاندارد ایران نیز که بنیان آن در سال 1304 کلید خورده بود و در سال 1339 به عضویت سازمان استاندارد جهانی(The International Organization for Standardization) یا همان ISO در آمد، قوانین و مقررات مربوط به استانداردهای ایمنی را با پیروی از سازمان ISO دنبال و آن ها را به اجرا میگذارد.
معرفی مهمترین استانداردهای ایمنی
استانداردهای ایمنی جزو رئوس اصلی و پایه ای هر سازمان استانداردی می باشند. استانداردهای ایمنی عموما در حوزه های مختلف بین المللی، منطقه ای و کشوری تبیین و جهت اجرا به مراجع ذیصلاح ارجاع داده می شود. تعدادی از معروف ترین استانداردهای ایمنی بین المللی مربوط به پیشگیری از فجایع به شرح زیر می باشند:
- استانداردهای ایمنی انجمن ملی حفاظت در برابر حریق آمریكا (nfpa)
- استانداردهای ایمنی موسسه استاندارد انگلیس (BS)
- استانداردهای ایمنی سازمان بین المللی استاندارد(ISO)
- استانداردهای ایمنی اتحادیه اروپا(CEN)
- استانداردهای ایمنی آلمان (DIN)
- استانداردهای ایمنی استرالیا (AS)
در ادامه به ارائه توضیحی مختصر در مورد این سازمان ها و استانداردهای ایمنی آنها می پردازیم.
استاندارد ایمنی NFPA
NFPA یا National Fire Protection Association یک سازمان آمریکایی و مسئول تبیین استاندارد هایی مربوط به جلوگیری و کاهش خسارت های ناشی از آتش سوزی میباشد. این سازمان که بیش از هفتاد هزار عضو در سراسر جهان دارد، از همکاری بیش از 80 سازمان تخصصی و موسسه ملی بهره میبرد.
همچنین دارای 230 کمیته فنی و علمی برای تبیین استاندارد های آتش نشانی استفاده میکند و استاندارد های منتشر شده توسط آن بیش از 300 عنوان می باشند. این استاندارد ها به صورت دوره ای و با دوره های 3 الی 5 ساله به روزرسانی میشوند.
استاندارد های BS
سازمان bs را شاید بتوان قدیمی ترین سازمان تبیین استانداردهای ایمنی با بیش از 100 سال سابقه در تولید و توزیع استاندارد نامید. موسسه استاندارد انگلستان،
اولین موسسه استاندارد گذاری در جهان می باشد. ابتدایی ترین استانداردهای ایمنی تبیین شده توسط این سازمان در مورد لکوموتیوهای بخار و خطوط تلگراف بودند. در زمان جنگ جهانی اول و دوم نیز، این سازمان استاندارد های زیادی را برای شرایط جنگی، ساخت سنگرها و پناهگاه ها تبیین و منتشر نمود که کمک شایانی را به کشور انگلستان کرد و بیشتر آنها موثر واقع شدند. همینطور این موسسه در سال های پس از جنگ استاندارد های موفقی را در زمینه مدیریت کیفیت تبیین و منتشر کرد.
از استانداردهای ایمنی خوبی که BS وضع کرده است میتوان به استاندارد های bs en 1634 اشاره کرد. این استاندارد ها که در سه بخش(Part 1,2,3) طراحی شده اند، به ارائه مجموعه قواعدی در مورد تجهیزات مقاومت در برابر حریق و دود می پردازند.
استانداردهای سازمان بین المللی استاندارد(ISO)
شاید سازمان iso را بتوان معروف ترین سازمان استاندارد در بین تمامی سازمان ها دانس این سازمان مرکب از 163 عضو است، و تعداد بیش از 12000 استاندارد را
در زمینه های گوناگون منتشر کرده است، که استاندارد های ایمنی جزو جدانشدنی آن ها می باشند. کمیته های فنی این سازمان شامل دو نوع عضو فعال و عضو ناظر می باشند که بر تبیین و اجرای صحیح این استاندارد ها نظارت دارند.
تبیین و تحقیق در این استاندارد ها را کمیته های فنی و زیر کمیته ها به عهده خواهند داشت. ریاست این کمیته ها به عهده یکی از کمیته ها که داوطلب انجام این کار باشد سپرده خواهد شد. پس از انجام تحقیقات و بررسی ها یک پیش نویس از استاندارد ها ارائه میشود و بعد از آن این پیش نویس ها مجددا برای اعضا ارسال شده تا نظرات تکمیلی را روی آن اعمال نمایند. پس از ثبت نهایی تغییرات این استاندارد ها به صورت کامل، و در قالب استاندارد های بین المللی منتشر می گردند.
استانداردهای اتحادیه اروپا(CEN)
موسسه استاندارد اتحادیه اروپا فعالیت خود را در زمینه تولید و تبیین استاندارد ها در سال 1961 آغاز نمود. پس از شکل گیری اتحادیه اروپا، نیاز به یکسان سازی و یکپارچه سازی بین ملل اروپایی عضو اتحادیه در زمینه های مختلف وجود داشت به منظور این یکسان سازی کمیته استاندارد سازی اروپا(CEN) تشکیل شده و شروع به کار کرد.
زمینه های فعالیت این استاندارد بیشتر در مورد موارد زیر است:
- صنعت ساختمان
- تجهیزات حفاظت فردی
- موارد ایمنی و مراقبت های بهداشتی
- ماشین آلات صنعتی
- تجهیزات تحت فشار
- استاندارد های بهره برداری از گاز
- زیرساخت های گازی
- ایمنی و بهداشت حرفه ای
- اطلاعات و ارتباطات
هدف اصلی این استاندارد بالا بردن کیفیت در زمینه های ذکر شده به منظور افزایش سطح کیفی زندگی در اروپا بوده و در خدمت اهداف اقتصادی اتحادیه اروپا می باشد.
استانداردهای آلمان (DIN)
این موسسه پس از جنگ جهانی اول در برلین تاسیس گردید، و از سال 1917 مشغول به کار است اما به طور رسمی در سال 7561 توسط دولت آلمان مسئول استاندارد سازی و اجرای
استاندارد ها شناخته شد. ثبت استاندارد در سازمان استاندارد آلمان یا DIN که نام آن مخفف عبارت Deutsch Institute for Normalization است، روند نسبتا ساده تری را دارد، و از پیچیدگی های سایر سیستم ها اثری مشاهده نمی شود.
در این استاندارد کلیه ذینفعان در یک موضوع، مانند دانشگاهیان، صنعتگران، مهندسان، کارشناسان حوزه های مرتبط و سازمان های حقوق مصرف کنندگان در مورد موضوعی خاص به بحث و تبادل نظر میپردازند و سپس نتیجه حاصله را به صورت یک استاندارد در می آورند.
استانداردهای استرالیا (AS)
نقش این موسسه را شاید بتوان بیشتر در ارائه استاندارد ها به صورت آنلاین و انجام کارهای تحقیقاتی در دانست. موسسه استاندارد های استرالیا یا Australian Standards که با
حروف اختصاری AS شناخته می شود، اولین موسسه استاندارد است که در ارائه استاندارد ها و فروش آن ها به صورت الکترونیکی اقداماتی را انجام داد. این مرکز بیش از 120000 استاندارد را در بستر وب عرضه میکند. همینطور ارتباط نزدیکی با سایر موسسات و سازمان های استاندارد گذاری دارد و به سفارش آن ها پروژه های تحقیقاتی معتبری را ار انجام میدهد.
موسسه استاندارد های استرالیا دارای یک سیستم بسیار قدرتمند در بررسی و بازبینی استاندارد ها میباشد. همچنین ارائه دهنده استاندارد های سیستم های مدیریتی میباشد که در این رابطه کنفرانس ها و سمینار ها و همینطور کارگاه های آموزشی ای را با ارائه گواهینامه معتبر، انجام می دهد.
به طور کلی می توان سابقه فعالیت استانداردهای ایمنی را بعد از جنگ جهانی اول دانست. البته استثنا هایی مانند BS نیز وجود دارد که سابقه قدیمی تری در تبیین استانداردهای ایمنی دارند. اما به صورت جهانی و فراگیر شدن آن از سال های 1917 به بعد آغاز شد. استانداردهای ایمنی بنا بر حوزه های ملی یا بین المللی ای که دارند، در کشور ها و سطوح مختلف به کار گرفته می شوند و تضمین کننده اصل ایمنی و جلوگیری از حوادث برای بشر هستند. در مواقعی حتی مشاهده میشود که استانداردهای ایمنی ملی کشوری در سایر کشور ها نیز به عنوان یکی از معتبر ترین استاندارد ها شناخته شده و مورد استفاده قرار میگیرند. از این دسته میتوان استانداردهای ایمنی انجمن ملی حفاظت در برابر حریق امریكا یا همان nfpa را نام برد که به عنوان استانداردهای ایمنی کاربردی و پیشرفته مورد استفاده قرار میگیرد.